آشنایی با انواع دانه های قهوه

انواع دانه‌های قهوه به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند. هر یک از این چهار نوع دانه قهوه، ویژگی‌ها و خصوصیات خاص و طعم و مزه متفاوتی دارند که به تفاوت‌هایی در تهیه نهایی نوشیدنی قهوه منجر می‌شود. از خواب بیدار شده اید و نیاز به یک نوشیدنی صبحگاهی دارید تا روز خود را پرانرژِی آغاز کنید، اما اطلاع دقیقی درباره نوع قهوه و دم کردن و نوشیدن آن ندارید.

باورهای کلی نسبت به قهوه در جهان وجود دارد. بعضی افراد به دنبال طعمی ملایم و عطری شیرین هستند. در حالی که دیگران ترجیح می‌دهند قهوه‌ای با طعم قوی و مزه تلخ میل کنند. این تفاوت‌ها بیشتر به انواع دانه قهوه برمی‌گردد. در این مقاله به بررسی انواع دانه‌های قهوه می‌پردازیم تا به شما کمک کنیم تا انتخاب بهتری برای لذت بردن از قهوه داشته باشید.

دانه ی قهوه چیست؟

دانه ی قهوه، به عنوان مهمترین ماده اولیه برای تهیه نوشیدنی قهوه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دانه‌ها از میوه درخت قهوه به دست می‌آید و پس از فرآیندهایی مانند خشکاندن، آسیاب کردن و تهیه قهوه، به شکل نوشیدنی آماده می‌شوند. دانه‌های قهوه دارای مزه‌ها و خصوصیات مختلفی هستند که به نوع، منطقه تولید و فرآیند پردازش آنها بستگی دارد.

انواع دانه های قهوه

چهار نوع دانه قهوه داریم که از نظر ظاهری شبیه هم هستند. اما دارای ویژگی‌های متمایزی از هم هستند که همگی آنها در طعم و بافت قهوه موثر هستند. در کل، چهار نوع اصلی دانه قهوه: عربیکا (Arabica)، روبوستا (Robusta)، اکسلسا (EXCELSA) و لیبریکا (Liberica). در ادامه به بررسی تفاوت آنها می‌پردازیم.

بررسی اجمالی دانه های قهوه

1. عربیکا

دانه های قهوه عربیکا محبوب ترین نوع در سراسر جهان است. دانه عربیکا بومی اتیوپی است اما در چندین کشور در سرتاسر جهان با آب و هوای گرمسیری و ارتفاعات بالا کشت می شود. نام عربیکا احتمالاً از محبوبیت لوبیا در قرن هفتم عربستان (یمن کنونی) گرفته شده است. دانه عربیکا به رنگ قهوه ای تیره و در لمس صاف میباشد، طعم های متنوعی را ایجاد می کند که از کمی شیرین و میوه ای تا طعم دانه های مغز در هنگام برشته شدن (رست) تغییر می کند.

روش رشد عربیکا

این نوع حدود 60 درصد قهوه جهان را تشکیل می دهد. با وجود محبوبیت آن، باید دانست که رشد عربیکا آسان نیست. برخلاف بقیه، برای رشد مناسب به آب، سایه و ارتفاع زیاد نیاز دارد. دانه‌های عربیکا باکیفیت‌ترین نوع در نظر گرفته می‌شوند. می‌توان آن‌ها را در بیشتر مکان‌هایی که دانه‌های قهوه به فروش می‌رسانند، از سوپرمارکت‌های محلی گرفته تا کافی‌شاپ ها پیدا کنید. محبوبیت و تطبیق پذیری دانه عربیکا آن را به گزینه ای عالی برای بسیاری از طرز پخت هایی که نیاز به دانه های قهوه دارند، تبدیل کرده است.

تولید قهوه عربیکا در اندونزی در سال 1699 از طریق گسترش تجارت یمن آغاز شد. قهوه های اندونزیایی مانند سوماترایی و جاوا به خاطر بدنه سنگین و اسیدیته کم خود شناخته شده اند. بنابراین آنها برای ترکیب شدن با قهوه هایی که اسیدیته بالاتری دارند مانند قهوه های آمریکای مرکزی و شرق آفریقا ایده آل هستند.

نقطه ضعف دانه های عربیکا این است که رشد آنها سخت تر است. به همین دلیل، دانه های عربیکا گران تر هستند. تمام دانه های قهوه در به اصطلاح کمربند دانه، منطقه ای بین مناطق استوایی سرطان و برج جدی، در 50 کشور در سراسر جهان رشد می کنند. اما دانه های عربیکا برای رشد مناسب نیاز به سایه، آب و ارتفاع زیاد دارند. این گیاهان بیشتر مستعد ابتلا به بیماری های گیاهی هستند و باید در ارتفاع حداقل 2000 فوتی رشد کنند. آنها همچنین گیاهان کوچکتری هستند که در صورت رشد کامل بین 8 تا 15 فوت اندازه می گیرند.

2 .روبوستا

دانه‌های قهوه روبوستا با شکلی بزرگ‌تر و گردتر، دومین نوع پرطرفدار است. دانه های روبوستا بومی کشورهای جنوب صحرای آفریقا هستند. اما امروزه بیشتر در آفریقا، اندونزی و هند رشد می کنند. وقتی صحبت از لوبیا عربیکا در مقابل لوبیا روبوستا به میان می‌آید، دانه‌های روبوستا طعم عمیق‌تر و تلخ‌تری با رنگ‌های چوبی و آجیلی دارند.

حدود 20 درصد از مصرف و تولید جهانی قهوه را تشکیل می دهد. با توجه به اسیدیته کم، این نوع دانه قهوه فاقد درخشندگی و شیرینی عربیکا است. دانه های روبوستا معمولاً سخت تر هستند. زیرا می توانند در ارتفاعات پایین تر رشد کنند و در برابر بیماری ها مقاومت کنند. اما تحقیقات اخیر نشان می دهد که آنها آنطور که قبلا تصور می شد گرما را کنترل نمی کنند.

طعم روبوستا

روبوستا از طعم تند خاصی برخوردار است. پس منتظر عطری قوی، چوبی و خاکی باشید! ویتنام بزرگترین تولید کننده روبوستا است و پس از آن برزیل، اندونزی و اوگاندا قرار دارند.

به دلیل همین طعم تلخ، دانه های روبوستا معمولا در ترکیب قهوه به عنوان مکملی برای طعم های دیگر قهوه استفاده می شود. کمتر احتمال دارد که این دانه قهوه را به تنهایی پیدا کنید. به استثنای قهوه فوری یا دانه های اسپرسو.

قهوه کانفورا که با نام قهوه روبوستا نیز شناخته می‌شود، گونه‌ای از گیاه قهوه است که از مرکز و غرب جنوب صحرای آفریقا سرچشمه می‌گیرد. این گیاه دانه هایی تولید می کند که وقتی برشته و آسیاب می شوند، اساس قهوه روبوستای محبوب را تشکیل می دهند. که به خاطر طعم های قوی و جسورانه اش معروف است.

3 .اکسلسا

دانه های اکسلسا تقریباً به طور کامل در آسیای جنوب شرقی رشد می کنند. برای اولین بار در آفریقا کشف شد. اکثر دانه های اکسلسا که امروزه فرآوری می شوند تقریباً منحصراً در آسیای جنوب شرقی رشد می کنند. با شکل بیضی کمی کشیده، این دانه ها روی بوته های قهوه بزرگ 20 تا 30 فوتی در ارتفاعات متوسط به خوبی رشد می کند.

دانه های قهوه اکسلسا به دلیل طعم فوق العاده پیچیده خود شناخته می شوند و معمولاً در ترکیبات قهوه برای ابعاد بیشتر استفاده می شوند. طعم لذیذ آن همچنین باعث می‌شود که لوبیا اکسلسا به یک انتخاب محبوب برای دم کردن مستقل از بقیه دانه های قهوه تبدیل شود.

مشخصات اکسلسا

دانه اکسلسا متراکم تر و حاوی مواد جامد محلول کمتری نسبت به عربیکا است. علاوه بر این، از آنجایی که لوبیاهای غالبا حلالیت کمتری دارند، ممکن است نیاز به تفت دادن در دمای بالاتر یا مدت طولانی تری برای بدست آوردن طعم ایده آل داشته باشند.

در مقایسه با انواع دیگر دانه‌های قهوه، دانه‌های اکسلسا ویژگی‌های رست لایت و دارک را ترکیب می‌کند تا طعم‌های منحصر به‌فردی از میوه‌ای و تارت را گرفته تا طعمی غنی و قوی را تولید کنند. آنها همچنین از نظر عطر و کافئین سبک تر هستند. در حالی که طعم غیرعادی را حفظ می کنند.

طبق گفته رسترهای حرفه ای، رست‌های سبک و متوسط می‌توانند رایحه‌ها و رایحه‌های میوه‌ای و توت مانند چوب و ذرت بو داده را ارائه دهند. هر چه رست دارک تر و عمیق تر باشد، قهوه ها طعم شکلاتی و خامه ای بیشتری خواهند داشت. گاهی اوقات می توانید این لوبیاهای غیر معمول را در قهوه های ترکیبی پیدا کنید زیرا آنها پیچیدگی بیشتری دارند. دانه های اکسلسا به اندازه دانه های عربیکا و روبوستا رایج نیستند و در خارج از آسیا یافتن آنها سخت تر است.

اگرچه زمانی آن را به عنوان یک گونه جداگانه قهوه در نظر می گرفتند، با توجه به این که شکل آن تا حدودی شبیه به لوبیای لیبریکا میباشد دانشمندان اخیراً آن را به عنوان یک نوع لیبریکا طبقه بندی کردند.

4 .لیبریکا

لوبیا لیبریکا بومی آفریقای مرکزی و غربی به ویژه لیبریا می باشد.  از این رو نام آن قهوه لیبریکا است و نسبت به آب و هوای سخت و ارتفاعات کم تحمل بالایی دارد.  در کشورهای جنوب شرقی آسیا از جمله اندونزی، مالزی و فیلیپین به خوبی رشد می کند.

دانه لیبریکا، دانه ای به شکل بادام است و بدلیل رایحه تند گلها و تا حدودی میوه ای و طعم پررنگ و دودی آن ارزشمند است. لیبریکا علیرغم کمیاب بودنش در حال حاضر اما لحظات خوبی در گذشته داشته و در پایان قرن نوزدهم به دلیل عوامل سیاسی مختلف، محبوبیت کوتاه و باورنکردنی از خود نشان داد.

مجبوبیت لیبریکا

زمانیکه یک بیماری کشنده به نام “زنگ قهوه” گسترش یافت، تقریباً کل گیاهان عربیکا را از بین برد. با توجه به اینکه در تجارت قهوه یک کالای عظیم بود، ارگان های دولتی و کشاورزان هر دو به دنبال یافتن جایگزین های مناسب بودند. فیلیپین اولین کشوری بود که گیاه لیبریکا را با حجم خوبی برداشت و به فروش رساند. و به عنوان تنها تامین کننده، این کشور شاهد رشد انبوه اقتصاد خود بود.

در آن زمان فیلیپین مستعمره ایالات متحده بود. همانطور که اقتصاد آن رشد کرد، این کشور استقلال خود را اعلام کرد. در نتیجه تحریم های شدید اقتصادی را اعمال کردند و عرضه را قطع کردند. این در نهایت منجر به سقوط دانه قهوه لیبریکا شد که از تسلط بر بازار جهانی برخوردار بود. از آن زمان، هیچ کشور دیگری نتوانسته است با سطح تولید دانه‌های قهوه لیبریکا فیلیپین برابری کند.

مشخصات لیبریکا

نسبت گوشت به پوست لیبریکا در حدود 60:40 است. در حالی که برای عربیکا و روبوستا 40:60 است. این امر با طولانی کردن دوره خشک شدن روی طعم گیلاس لیبریکا تأثیر می گذارد. لیبریکا طعمی میوه ای دارد زیرا وقتی به صورت ارگانیک خشک می شود، خمیر زیادی دارد و تخمیر می شود.

بعضی از این نوع قهوه طعم جک فروت (میوه درخت نان) را دارند. جک فروت به ویژه در آسیای جنوب شرقی محبوب است. تقریباً همه مزه هایی که در لیبریکا دریافت می کنیم، شبیه به جک فروت یا مرکبات میباشد.

ویژگی قابل توجه دیگر طعم خاص لیبریکا است، طعم خوش ماندگار و شیرینی ثابت است (لیبریکا به طور کلی شیرین تر از عربیکا است). این ممکن است به این دلیل باشد که دانه‌های لیبریکا متخلخل هستند و به لوبیا اجازه می‌دهند قند بیشتری از موسیلاژ جذب کنند.

لوبیا لیبریکا که اغلب به‌عنوان طعم بحث‌برانگیز شناخته می‌شود، دارای طعمی غیرعادی اما کامل است که می‌توان آن را آجیلی یا چوبی توصیف کرد. در حالی که می توان آن را به تنهایی برای قهوه دم کرده استفاده کرد. طعم منحصر به فرد دانه لیبریکا آن را به یک ترکیب محبوب و گزینه ای خلاقانه برای افزودن طعم قوی تر به رسپی ها تبدیل می کند. کسانی که آن را امتحان کرده اند یا دوستش دارند یا از آن متنفرند. بسته به ذائقه خود انتظار طعم چوبی آجیلی یا طعم تفاله سوخته را داشته باشید.

رشد لیبریکا

بیشتر گیلاس های لیبریکا که از گیاهی بسیار بزرگتر از عربیکا یا روبوستا رشد می کنند، از نظر شکل نامنظم و از نظر اندازه و ظاهر کلی به روبوستا نزدیکتر هستند. همچنین آب و هوای گرم و مرطوب را تحمل می کند و در ارتفاعات کم نیز به خوبی عمل می کند. این دانه که اکنون عمدتاً در اندونزی، مالزی و فیلیپین تولید می شود، تقریباً 2 درصد از عرضه قهوه جهان را تشکیل می دهد. بیش از 95 درصد از محصول قهوه مالزی را دانه های لیبریکا تشکیل می دهد. با این حال، معمولاً در بازارهای آمریکای شمالی و اروپا یافت نمی شود.

نتیجه گیری

دانه‌های قهوه، به عنوان مهمترین ماده اولیه در تولید قهوه، انواع گوناگونی دارند که هر کدام ویژگی‌های خاصی را در خود جای داده‌اند. چهار نوع اصلی دانه قهوه عربیکا، روبوستا، اکسلسا و لیبریکا به ترتیب از گوناگونی و کیفیت متفاوتی برخوردارند. دانه‌های عربیکا، با کیفیت بالا و طعمی ملایم و پیچیده شناخته می‌شوند و در ارتفاعات بالا و مناطق با آب و هوای معتدل کشت می‌شوند. دانه های عربیکا کافئین کمتری نسبت به روبوستا دارند. از سوی دیگر دانه‌های روبوستا، که به نام “قهوه‌های سربال” هم شناخته می‌شوند. معمولاً از کیفیت پایین‌تری برخوردارند و برای تولید قهوه‌های مخلوط و صنعتی استفاده می‌شوند. هر نوع دانه قهوه، با توجه به شرایط محیطی و نوع کاشت، ویژگی‌های خاصی از جمله طعم، بو و قیمت را به خود می‌گیرد.